YANGINLA MÜCADELEDE KULLANILAN KÖPÜK KONSANTRELERİNİN VE SİSTEMLERİNİN TESTLERİ

Yangınla mücadelede kullanılan köpük konsantreleri ve sistemleri, binaların ve endüstriyel tesislerin yangın risklerine karşı korunmasında kritik bir rol oynamaktadır. Bu sistemler, hızlı ve etkin bir şekilde yangını söndürme yeteneğine sahip olmakla birlikte, düzenli bakım ve periyodik testlerle maksimum performanslarını sağlamak için belirli standartlara uygun olarak işletilmelidir.

Ülkemiz Avrupa Gümrük Birliği’ne üye olması sebebi ile Avrupa Normlarının (EN) gerekliliklerine uyması gereklidir. EN 13565-2 standardına göre yangınla mücadelede kullanılan köpük konsantreleri ve köpüklü söndürme sistemlerinin periyodik olarak testlerinin yapılması şarttır. Aynı kalite testleri, uluslararası kabul görmüş standartlardan biri olan NFPA 11’de de şart koşulmaktadır. Üreticiler ve uygulamacılar tarafından verilen çalıştırma ve bakım talimatlarının gereklerine uymak ile beraber bağımsız kuruluşlardan köpük testlerinin yapılması gereklidir. Efectis Era Avrasya Laboratuvarı, üretimden bağımsız olarak herhangi bir köpük konsantresi ve sistemi için bir kalite analiz hizmeti sunmaktadır.

Köpük Konsantre Kalitesinin Önemi:
Yangınla mücadelede kullanılan köpük konsantreleri, doğru konsantre kalitesine sahip olmalıdır. Yangının hızla kontrol altına alınmasında ve söndürülmesinde öneme sahiptir. Bu sebeple köpük konsantreleri ve sistemleri, düzenli aralıklarla test edilmelidir. Bu testlerin amacı, sistemlerin doğru çalıştığından emin olmak ve yangın anında beklenen performansın sağlanacağını teyit etmektir.

Neden Periyodik Köpük Testleri Yapılmalıdır?
En ciddi koşullarda saklanan ve hatta en iyi kalitede seçilen köpük konsantrelerinin bile bozulması gözlemlenmektedir. Köpük konsantresinin bozulması, bir dizi nedenlerden dolayı meydana gelebilir. Seyrelme, kirlenme, aşırı sıcak, aşırı tortulaşma ve bozulma gibi durumlarda köpük konsantresinin performansı olumsuz olarak etkilenecektir.

Hangi Testler Yapılmalıdır?

1. Devreye Alma Testleri:
Köpük konsantresini devreye alma testleri, yangın söndürme sistemlerinin doğru çalıştığından ve beklenen performansı sağlayabileceğinden emin olmak için yapılır. Bu testler, konsantre sisteminin etkinliğini değerlendirmek ve gerekirse düzeltici önlemler almak için önemlidir.

a. Görsel Kontrol
Yangın söndürme sistemlerinin şartnamelere ve tasarım çizimlerine uygun olarak doğru şekilde kurulduğundan emin olmak için yapılmalıdır. Ayrıca tüm vanaların kapalı olduğunda, sistemde herhangi bir sızıntı olmadığından emin olunmalıdır.

b. Basınç Testleri
Sistemdeki basınç seviyeleri kontrol edilmelidir. Basınçlar, üretici tarafından beyan edilen değerlere uygun olmalıdır. Herhangi bir yabancı maddeyi temizlemek için boru tesisatı, mümkün olan maksimum akış hızında yıkanmalıdır. Tüm tesisat maksimum çalışma basıncının 1,5 katına kadar hidrostatik teste tabi tutulmalıdır.

c. Sistem Testi
Köpük konsantrenin düzgün bir şekilde akışının, oranlanmasının ve dağılmasının sağlanmasını doğrulamak için testler yapılmalıdır. Bu testler ile köpük özellikleri, çalışma basınçları, köpük dağılımı, valflerin ve köpük oranlayıcılarının işlevsel performansları değerlendirilir.

2. Periyodik Testler:
Köpüklü söndürme sistemlerinin çalışır durumda olmasını sağlamak için düzenli kontroller ve bakım gereklidir. Bu testler altı aylık veya yıllık periyotlar halinde köpük test uzmanları tarafından gerçekleştirilir.

a. Altı Aylık Denetimler
Köpük sistemi uzmanları tarafından aşağıdaki testler 6 ayda bir yapılmalıdır.

• Pislik tutucuların görsel kontrolü;
• Köpük konsantresi kullanmadan su kullanarak köpük konsantresi oranlayıcının işlevsel olarak test edilmesi (üretici tarafından belirtildiğinde);

• Tüm vanaların ve mekanik olarak çalıştırılan bileşenlerin serbest hareketinin test edilmesi.

b. Yıllık Denetimler
Yetkin ve eğitimli köpük laboratuvar personeli tarafından aşağıdaki testler yılda 1 kez yapılmalıdır.

Testlerin pek çoğu, sıcaklık kriterleri, şartlandırma veya steril ortam ihtiyacı nedeni ile laboratuvar ortamında testler gerçekleştirilmektedir. Numuneler, numune alma talimatına uygun olarak teknik personeller veya Efectis Era Avrasya köpük uzmanları tarafından alınarak, uygun kaplarda köpük laboratuvarlarına gönderilmelidir. Köpük kalitesinin ölçümü için aşağıdaki testleri yapılmalıdır.

– Köpük Türü ve Görünüm : Köpük konsantresinin fiziksel özelliklerini değerlendirir. Köpüğün yapısı, rengi ve homojenliği gözlemlenir. Bu sayede köpükte herhangi bir büyük ölçekli kirletici olup olmadığı, herhangi bir bozulma veya ayrılma meydana gelip gelmediği belirlenir.

– Özgül Ağırlık : Birim hacim başına düşen konsantre ağırlığı belirlenerek, köpük konsantresinin seyreltilmiş veya aşırı konsantre olup olmadığı gözlemlenir.

– pH Değeri : Köpük konsantresinin asidik veya bazik özelliklerini belirleyerek, korozyon potansiyelinin anlaşılmasına yardımcı olur.

– Tortulaşma : Köpük konsantresi içerisindeki katı partiküllerin miktarını belirler. Aşırı tortu, endüksiyon sistemleri ve diğer ekipmanlarda tıkanmalara ve ciddi sorunlara neden olabilir.

– Yayılma Katsayısı : Film oluşturan köpük konsantreleri, bazı hidrokarbon sıvılarının yüzeyinde sulu bir film oluşturmak üzere formüle edilmiştir. Yayılma katsayısı bu yeteneğin bir ölçüsü olur, yangın anında yüzeylere etkili bir şekilde yayılıp yayılmadığı gözlemlenir. Köpük konsantresi su ile temasında oluşturduğu yüzey gerilmesi laboratuvar ortamında ölçülerek belirlenmektedir.

– Viskozite : Köpük konsantresinin akıcılığını ölçer. Sıvılar genellikle Newtonian ve Non-Newtonian olarak sınıflandırılmaktadır. Köpük türlerine göre ölçüm metotları değişiklik göstermektedir. Köpük konsantrelerinde düşük viskozite istenilen bir özelliktir. Düşük viskoziteli köpük konsantreleri daha ince bir yapıya sahip olması ve daha kolay akması sayesinde yangın anında daha hızlı yayılarak, geniş bir alana etkili bir şekilde dağılabilir. Aynı zamanda boru içerisinde daha az direnç gösterir ve püskürtme işlemi sırasında daha homojen bir dağılım sağlar.

– Donma Noktasının Tayini : Köpük konsantrelerinin donma noktası belirlenerek, düşük sıcaklıklarda işlevinin kaybedilmesi önlenir.

– Hızlandırılmış Yaşlanma : Bu test, konsantrenin uzun süreli depolama veya çeşitli çevresel faktörlere maruz kaldığında nasıl etkileneceğinin değerlendirilmesine olanak sağlar.

Yukarıda tarif edilen kalite testleri sonucu, sonuçlar ve ‘Geçti’ veya ‘Kaldı’ olarak bir raporlama yapılmaktadır. Köpük konsantresi raporu, kalite kontrol testleri sonucunda ‘geçer’ yani kullanıma uygun bir sonuç vermezse, derhal aynı tipte kullanıma uygun ve yetkili bir kuruluş tarafından TS EN 1568’in ilgili bölümüne göre yangın testini geçmiş ve onaylanan köpük konsantresi kullanılarak değiştirilmelidir. Herhangi bir köpük konsantresi numunesinin sınırda performans gösterdiği tespit edilirse, laboratuvar ortamında küçük ölçekli yangın testleri uygulanmaktadır.

c. Performans Testleri

Köpük konsantrelerinin fiziko-kimyasal özelliklerinin değerlendirilmesi ile beraber performans testlerinin de gerçekleştirilmesi, köpük numunesinin yanıcı sıvı yangınlarını söndürmede ne kadar etkili olacağını bizlere göstermektedir.

– Genleşme Oranı ve Boşaltma Süresi : Genleşme oranı, köpük konsantresinin su ile karıştırıldığında kaç katına çıktığını belirtir. Bu test, konsantrenin doğru karıştırılması ve yangın söndürme sistemi içinde etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak için önemlidir. Drenaj süresi ise köpüğün yüzeyden nasıl akıp gittiğini belirtir. Bu test, konsantrenin yangın sonrası drenaj süresini değerlendirerek köpüğün etkili kalmasını sağlar.

– İndüksiyon Testi (Sistem Kalibrasyonu için) : Bu test, yangın söndürme sisteminin doğru bir şekilde kalibre edilip edilmediğini belirler. Maksimum ve minimum sistem tasarım akış hızlarında, oranlayıcı ve ilgili bağlantı parçalarının testleri yapılır. Köpük oranlamanın doğruluğu, TS EN 13565-1’de verilen toleransa uygun olmalıdır.

– Alkol Tolerans Testi : Bu test, köpük konsantresinin alkol gibi yanıcı sıvılara karşı etkili olup olmadığını değerlendirir. Alkol, bazı köpük konsantrelerinin etkinliğini azaltabilir.

– Küçük Ölçekli Yangın Performans Testi : Bu test, gerçek bir yangın senaryosunu simüle eder ve konsantrenin etkinliğini değerlendirir. Kalite testleri sonucunda düşük genleşmeli köpük konsantresi numunesinin “sınırda” performans gösterdiği durumlarda TS EN 1568-3 ve TS EN 1568-4’e göre laboratuvar içerisinde küçük ölçekli yangın performans testleri yapılmaktadır. İkinci olarak köpüklü oranlayıcı cihazının doğru oranda köpük özütü oluşturup oluşturmadığının kontrolü ve sistem kalibrasyonu için indüksiyon testleri yapılmalıdır.

Son olarak da kalite testleri sonucunda düşük genleşmeli köpük konsantresi numunesinin “sınırda” performans gösterdiği durumlarda TS EN 1568-3 ve TS EN 1568-4’e göre laboratuvar içerisinde küçük ölçekli yangın testleri yapılması gereklidir.

d. Akış Testleri

Yangın söndürme sistemlerinin doğru çalıştığının, nozullarda tıkanıklık olmadığının, vanaların doğru çalışmasının ve gerekli koruma alanına köpüğün ulaştığının kontrolünü sağlamak amacıyla akış testleri gerçekleştirilir.

Sık Sorulan Sorular

– Testler ne kadar sürüyor?
Test süreleri talep edilen test tipi, alınan numune sayısı, laboratuvarın test yoğunluğu ve şartlandırma sürelerine bağlı değişkenlik gösterebilir.

Genellikle laboratuvara gelen numunenin şartlandırılma koşullarına bağlı olarak şartlandırma bitişinden itibaren en geç 2 hafta içerisinde testleri gerçekleştirilir.

– Köpük başarısız olursa?
İlk adım olarak köpük üreticisinden teknik destek alabilmek için iletişime geçilmelidir. Bazı durumlarda, köpük konteynırından yeni numune alınarak yeniden test edilmesi önerilir. Laboratuvarımızın yönlendirdiği şekilde uygun numune alınmalıdır. Tekrar test talebi gelmesi durumunda anormal sonuçlar değerlendirilerek, çözüm aranır.

– Konsantre yüzdesi test ediliyor mu?
Köpük konsantresinin yüzdesini test edemeyiz. Karışım oranı köpük saklama kabı üzerinde listelenmelidir. Ayrıca oranlayıcı üzerinde de bulunabilir.

– Standart test ile oranlayıcı testi arasındaki fark nedir?
Standart test ile köpüğün kendi kalitesi değerlendirilir. Oranlayıcı testinde ise oranlayıcı ekipmanı değerlendirilir.

Hangi tür köpükler test ediliyor?
Aşağıdakiler dahil hemen hemen her tür köpük konsantresini test edebiliriz.

• AFFF, AR-AFF, AR-FFFP, HI-EX, FP, Class A, FFFP, F3 Hangi sıklıkta köpüklerimi test ettirmeliyim?
Uluslararası standartların (NFPA 11 ve EN 13565-2) önerilerine göre köpük konsantreleri yılda en az bir kere test edilmelidir.

Test raporumu ne zaman alabilirim?
Genellikle testin bitiminden itibaren 5 iş günü içerisinde test raporu yayınlanır.